Phân tích bài ca ngất ngưởng lớp 11
Bài thơ bài ca Ngất ngưởng của nhà thơ Nguyễn Công Trứ là một trong những bài thơ rất hay và quan trọng trong chương trình ngữ văn lớp 11. Hôm nay Tamcaotrithuc. com sẽ giới thiệu đến các bạn bài văn phân tích bài ca ngất ngưởng, các em cùng theo dõi nhé.
Bài làm
Nguyễn Công Trứ là một trong những cái tên vô cùng quen thuộc và gần gũi mà từ xưa đến nay vẫn được người dân Việt Nam nhắc đến với sự trân trọng nhất với công lao khai khá ra hai vùng đất trù phú là Tiền Hải Thái Bình và Kim Sơn Ninh bình. Tuy nhiên không thể vì thế mà chúng ta quên mất ông là một nghệ sĩ vô cùng tài hoa, một cái tôi bản ngã của chính bản thân mình để từ đó khẳng định bản thân mình. Bài ca ngất ngưởng của Nguyễn Công Trứ thấy rõ chính là bản lĩnh riêng không thể trộn lẫn ấy của ông.
Theo từ điển Tiếng Việt thì ngất ngưởng được hiểu là ở thế lắc lư, không vững. Tuy nhiên, ngất ngưởng trong bài thơ chính là một cách sống một thái độ sống, hiểu được như vậy chúng ta mới hiểu được về con người Nguyễn Công Trú – một con người có lối sống khác người, bất chấp mọi thế lực.
Toàn bộ bài thờ là sự cắt nghĩa lý giải về “ngất ngưởng” cũng như là lời tự thuật của chính tác giả, về cuộc đời, là niềm tự hào về một một con người tài năng, đức độ và có lối sống phòng khoáng.
Mở đầu bài thơ chúng ta sẽ thấy được lời khẳng định chắc nịch về quan niệm sống của một đấng làm trai.Câu thơ vang lên chắc nịch, khẳng định một cách mạnh mẽ nhất, tự hào nhất về quan niệm làm trai của Nguyễn Công Trứ:
Vũ trụ nội mạc phi phận sự
(mọi việc trong vũ trụ chẳng có việc nào không phải việc của ta)
Câu thở khẳng định được quan niệm làm trai của Nguyễn Công Trứ, ông ông ý thức được bản thân mình, ví trí của mình trong cuộc đời. Điều này có được từ một kẻ có tài. Tuyên ngôn này của ông đã được khẳng định như một chân lý mà trở đi trở lại như một quan niệm nhân sinh.
Vũ trụ giai ngô phận sự
( Những việc trong vĩ trị đều thuộc phận sự của ta – Nợ tang bồng)
Hat trong bài thơ Gánh trung hiếu, ông cũng đã khẳng địnhVĩ trụ chức phận nộ
(việc trong vũ trụ là chức phận của ta)
Điều này đã khẳng định được rằng Nguyễn Công Trứ luôn xác định cho mình một quan niệm sống thực sự tích cực, và càng thấy rõ được sự tự ý thức về bản thân chính tác giả.
Chình vì luôn luôn ý thức được về vị trí của chính bản thân mình trong trời đất mà tác giả không ngại ngùng khẳng định về vị trí làm trai tác giả đã chứng minh được cho người đọc thấy được tài năng và cái tôi bản ngã của chính mình.
Ông hi văn tài bộ đã vào lồng
Khi thủ khoa khi tham tán khi tổng Đốc đông
Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng
Ông đã tự xưng danh đồng thời khẳng định được tài bộ của bản thân ông với những chức danh đứng đầu thiên hạ: Thủ khoa, tham tán, tổng đốc đông. Câu thơ ngắt nhịp dài ngắn chậm rãi, cùng với việc sử dụng điệp từ tạo nên một lối nói khẳng định đầy tự hào.
Tài năng còn là một nhà thơ có tài kinh bang tế thế.
Lúc bình tây, cờ đại tướng
Có khi về phủ doãn thừa thiên.
Ông là một con người có tài năng thực sự và luôn luôn ý thức được về tài năng của chính bản thân mình. Đây cũng chính là sự khẳng định bản ngã của nhà thơ, cũng là phẩm chất mà ông tự hào gọi là tay ngất ngưởng. Ta có thể hiểu ngất ngưởng theo nghĩa tích cực đó chính là sự khẳng đinh bản ngã của chính mình.
Một con người, có tài, có danh nhưng khi trở về với đời thường lại là một con người ngạo nghễ với đời.
Độ môn giải tổ chi niên
Đạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởng
Cho nên ông không ngại ngùng bày tỏ một cách sống khác người, khác đời.
Kìa núi nọ phau phau mây trắng
Tay kiếm cung mà nên dạng từ bi
Gót tiên đủng đinh một đôi dì
Bụt cũng nực cười ông ngất ngưởng
Là một nhà nho, cũng là một danh tướng, ông xông pha hết từ trận mạc này qua những trận mạc khác. Tuy nhiên, cái lối sống ấy của Nguyễn Công Trứ lại chẳng bình thường một chút nào hết: đi vãn cảnh chùa mà gót tiên đủng đỉnh một đội dì, phải chăng ông đang bất chấp sự đời, giễu cợt sự đời ép le. Bởi ông là một con người biết chơi hết mình và sống hết mình. Câu thơ của ông được miêu tả bằng những từ hết sức hóm hỉnh, mang giọng điệu tự hào dù người đời có cười chê đi chăng nữa vì:
Được mất dương dương người tái thượng
Khen chê phơi phới ngọn đông phong
Đối với bản thân tác giả khi đã thoát khỏi vòng danh lợi thì việc được mất khen chê của người đời cũng chỉ như ngọn gió thổi qua mà thôi. Đó cũng là cái ngất ngưởng của ông, trong đó chứa đựng hạt nhân của một phong cách sống phóng túng hiếm thấy của ông. Cũng chính vì vậy mà ông có được một cuộc sống thanh cao vui vẻ.
Khi ca, khi tửu, khi cắc, khi tùng
Không phật, không Tiên không vướng tục
Câu thơ được ngát nhịp 2/2/2 kết hợp với lối diễn đạt trùng điệp đã lột tả được phong thái ung dung yêu đời của nhà nho Nguyễn Công Trứ. Thái độ sống của ông có được là do từ mộ con người luôn tự tin vào chính bản thân mình. Ông luôn ý thức được bản thân mình làm gì.
Bản ngã của nhà thơ được bộc lộ qua khổ thơ cuối của bài thơ.
Chẳng Trái, Nhạc cũng vào phường Hàn, Phú
Nghĩa vua tôi cho vẹn đạo xơ chung
Trong triều ai ngất ngưởng như ông
Ông đã tự khẳng định được mình là con người trung thần, làm tròn đạo vui tôi, và thể hiện được ý chí làm trai của tác giả. Bằng lối so sánh với các bậc anh hùng lỗi lạc…. Tác giả đã khẳng định tài năng và công lao của mình một cách đĩnh đạc phi thường.
Và ông cũng tuyên bố
Trong triều ai ngất ngưởng như ông
Qua bài ca ngất ngưởng chúng ta đã hiểu được cái tôi của chính tác giả. Nguyễn Công Trứ có được điều đó xuất phát tài năng, thực danh, từ sự làm tròn bổn phận. Vậy cái cái ngất ngưởng của ông không phải tiêu mà sự ảnh định bản thân của mình, là bản lĩnh dám sống ở đời, và một phong cách sống tài hoa tài tử.
Cùng với những bài thơ khác như Đi thi vịnh, Chí làm trai, Nợ tang bồng, Gánh trung hiếu… Bài thơ Bài ca ngất ngưởng đã một lần nữa vẽ rõ nét về chân dung của nhà thơ tài hoa xuất chúng lúc bất giờ.
Bài văn mẫu số 2: Phân tích bài ca ngất ngưởng của Nguyễn Công Trứ
Từ xa xưa đến nay, thơ trước hết là tấm gương phản chiếu tâm hồn và tình cảm của chính nhà thơ. Không những thế, qua thơ người đọc còn thấy rất rõ cốt cách và phong độ của mỗi thi nhân. Ai đó đã nói: Văn là người. Điều đó thật đúng với những nhà văn, nhà thơ lớn. Ở họ văn với người là một, con người trong văn chương và con người ngoài đời tuy không hẳn đồng nhất, nhưng rất thống nhất. Nguyễn Công Trứ thuộc những nhà văn như thế. Cho nên, qua Bài ca ngất ngưởng ta có thể hình dung rất rõ chân dung một Nguyễn Công Trứ tự họa.
Bao trùm lên toàn bộ bài ca là hình tượng một con người “ngất ngưởng”. Nhưng đó không phải là cái ngất ngưởng của một người gàn dở, tự hợm mình và hợm đời, mà lài cái ngất ngưởng của một con người đầy tự tin và đầy tự tin và đầy bản lĩnh. Con người ấy ý thức rất rõ về tài năng và phẩm giá của chính mình. Cái ngất ngưởng của Nguyễn Công Trứ không phải là kiểu sống ngất ngưởng thông thường mà là một lối sống độc đáo, một vẻ đẹp ngang tàng, phóng túng của một tâm hồn lớn, một nhân cách lớn.
Chẳng thế mà ngay từ câu đầu của bài ca, Nguyễn Công Trứ đã coi: mọi việc trong trời đất chẳng có việc nào không phải nhận sự của ông “Vũ trụ nội mạc phi phận sự”. Câu thơ toàn là âm Hán, vang lên trang trọng, thiêng liêng, biểu lộ một thái độ đầy tự tin, kiêu hãnh và một ý thức rất sâu sắc về trách nhiệm của chính mình. Không phải ngẫu nhiên mà khi đọc thơ văn Nguyễn Công Trứ chúng ta thấy rất nhiều lần ông nhắc tói “Chí nam nhi”, “Chí làm trai”, “Chí tang bồng”, “Phận sự làm trai”, “Nợ nam nhi”, “Nợ tang bồng”… Phải chăng đó chính là lẽ sống nhập thế tích cực của một nhà nho chân chính. Trong bài thơ này thái độ tự tin, kiêu hãnh ấy lại được thể hiện bằng một giọng diệu “ngất ngưởng”, “ngang tàng”. Cứ xem cách xưng hô ở câu thơ thứ hai, Nguyễn Công Trứ tự gọi mình là “Ông Hi Văn”, tự giới thiệu chính mình là người có tài lớn và coi việc ra làm quan như “đã vào lồng”, ta cũng đủ thấy rõ thái độ người viết vừa như trang nghiêm lại vừa như “u mua”, hài hước.
Thái độ ngất ngưởng của Nguyễn Công Trứ không phải chỉ lúc làm quan đương chức “Khi Thủ khoa, khi Tham tá, khii Tổng đốc Đông”. Hoặc: “Lúc Bình Tây, cờ Đại tướng; có khi về Phủ doãn Thừa Thiên” mà sau khi về hưu, không làm quan nữa, thái độ ấy càng thêm đậm nét, tính cách “ngất ngưởng” càng thêm ổn định. Phải chăng khi đã thoát ra khỏi chốn quan trường, khi đã “tháo cũi, sổ lồng”, không chịu một sự ràng buộc nào nên ông càng trở nên “ngất ngưởng”. Ông ngất ngưởng trong cung cách sống. Một cách sống có vẻ khác người, ngược đời: Người đời thường cưỡi ngựa, Nguyễn Công Trứ cưỡi bò, đeo nhạc ngựa và thung dung trong tư thế:
“Tay kiếm cung mà nên dạng từ bi
Gói tiên theo đủng đỉnh một đôi dì
Bụt cũng bật cười ông ngất ngưởng”
Không chỉ mình cung cách sống, thái độ ngất ngưởng của ông còn thể hiện rất rõ trong quan niệm được mất và sự lạc quan, bình thản trước cuộc đời:
“Được mất dương dương người Tái thượng
Khen chề phơi phới ngọn đông phong”.
Cũng giống như chuyện ông già biên ải mất ngựa (Tái ông thất mã), Nguyễn Công Trứ quan niệm được mất là lẽ thường tình; ở đời may rủi hay sướng khổ đều như nhau, vì thế không có gì phải vội vàng hốt hoảng. Cũng như khen chê là chuyện bình thường, có gì mà phải bi quan sầu muộn, hãy phơi phới như ngọn đông phong; hãy “quảng gánh lo đi mà vui sống” (Lâm Ngữ Đường).
“Khi ca, khi tửu, khi cắc, khi tùng
Không Phật, không Tiên, không vương tục”.
Trong xã hội phong kiến, một xã hội đầy những khuôn mẫu, lễ nghi và nhiều luật lệ hết sức chặt chẽ, hà khắc, quan niệm và cách sống ngất ngưởng, “ngông nghênh” kiểu Nguyễn Công Trứ như trên quả là một sự thách thức, một sự “chòng ghẹo” cuộc đời. Thực ra thái độ và cách sống ấy của ông được bắt nguồn từ một bản lĩnh và một ý thức muốn khẳng định cái cá nhân độc đáo của mình. Dường như ông muốn chống lại sự vùi dập và bóp nghẹt cái tôi cá nhân của xã hội phong kiến thời bấy giờ. Mặt khác, quan niệm và cách sống ấy cũng bắt nguồn từ sự tự ý thức rất rõ về tài năng và phẩm giá của chính bản thân mình. Chẳng thế mà ông tự ví mình với bao danh tướng từ đời Hán đến đời Tống của Trung Hoa: “Chẳng Thái, Nhạc cũng vào phường Hàn, Phú”. Chẳng thế mà ông đau đáu một tấm lòng trước sau thủy chung như nhất: “Nghĩa vua tôi cho trọn vẹn sơ chung”. Câu thơ rưng rưng một niềm cảm động và vang lên như một lời thề son sắt. Sinh ra và lớn lên vào buổi giao thời cuối Lê đầu Nguyễn, ông đỗ đạt và làm quan vào thời kỳ mà nhà Nguyễn mới thống nhất đất nước, chấm dứt nội chiến, củng cố quân quyền và phục hưng nho học. Hoàn cảnh lịch sử ấy là cơ sở tinh thần cho cả một tầng lớp nho sĩ đang hăm hở bước vào một triều đại mới với một lẽ sống mới, cố gắng vươn lên trong một vận hội mới để khẳng định mình. Chính Nguyễn Công Trứ từng tự nhủ:
“Đã sinh ra ở trong trời đất
Phải có danh gì với núi sông”
Ông tâm niệm và đã làm được hơn thế. Tên tuổi của ông đã được non sông ghi nhận. Hình bóng và phong cách của Nguyễn Công Trứ vẫn còn in đậm trong mỗi trang thơ của chính ông.
Kết thúc bài ca, Nguyễn Công Trứ viết: “Trong triều ai ngất ngưởng như ông!”. Câu thơ buông lấp lửng: vừa như hỏi vừa như khẳng định; vừa như tự hào, ngợi ca, vừa tự giễu mình một cách thấm thìa; vừa như là lời tự bạch của ông, lại vừa như một nhận xét bình giá của người đời… Đúng như câu thơ và cả bài thơ cũng “ngất ngưởng” như ông vậy. Cái vẻ đẹp ngất ngưởng từ bài ca và cuộc đời Nguyễn Công Trứ đã trở thành một cách sống, một mẫu hình in đậm trong hàng loạt nhà nho tài tử sau này. Ta như còn gặp lại hình bóng và cốt cách ấy của ông ở một Tú Xương, một Tản Đà – Nguyễn Khắc Hiếu và phần nào ở nhà văn Nguyễn Tuân ngày nay.
Bài văn mẫu Phân tích bài ca ngất ngưởng trên hi vọng sẽ là một bài vă hữu ích dành cho các bạn.
