Video bài giảng Phân tích Mối quan hệ giữa Lorcar và cây đàn trong 3 khổ thơ đầu của tác phẩm Đàn Ghi Ta của Lorca
Bài văn mẫu
Đề 1: Cảm nhận của Anh/chị về đoạn thơ sau đây trong bài thơ “Đàn ghita của Lorca” của nhà thơ Thanh Thảo:
“những tiếng đàn bọt nước
…
tiếng ghita ròng ròng máu chảy”
HƯỚNG DẪN
I. MỞ BÀI
Thanh Thảo là một gương mặt tiêu biểu của thơ chống Mĩ, cũng là cây bút luôn nỗ lực cách tân thơ sau 1975, nổi bật là sự kiếm tìm những cách biểu đạt mới cho thơ bằng hệ thống thi ảnh và ngôn từ mới mẻ. “Đàn ghi ta của Lor-ca” là bài thơ lấy cảm hứng từ cái chết bi phẫn của Ph.G.Lorca – nhà thơ lớn người Tây Ban Nha bị bọn phát xít Phrăng-cô sát hại năm 1936. Bài thơ này là một trong những sáng tác tiêu biểu cho nghệ thuật thơ Thanh Thảo. Trong bài thơ “Đàn ghita của Lorca” đoạn thơ sau là tiêu biểu nhất:
“những tiếng đàn bọt nước
…
tiếng ghita ròng ròng máu chảy”
II. THÂN BÀI
1. Khái quát:
“Đàn ghi ta của Lor-ca” trích từ tập thơ “Khối vuông Rubic”. Viết về Lorca – một nhà thơ lớn Tây Ban Nha, đại biểu biểu ưu tú của trường phái thơ tượng trưng siêu thực cho nên bài thơ này ít nhiều cũng mang màu sắc tượng trưng siêu thực.
2. Nội dung cảm nhận
a. Khổ thơ thứ nhất, Thanh Thảo đã làm hiện lên hình ảnh Lorca, một con người tự do, một nghệ sĩ cách tân trong khung cảnh chính trị và nghệ thuật, văn hóa của Tây Ban Nha:
những tiếng đàn bọt nước
Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt
li-la li-la li-la
đi lang thang về miền đơn độc
với vầng trăng chếnh choáng
trên yên ngựa mỏi mòn…
– Qua cách diễn đạt của Thanh Thảo, hình ảnh Lorca hiện lên qua các biểu tượng đầy sức ám ảnh: “tiếng đàn bọt nước”, “áo choàng đỏ gắt”, hoa “li la”. Anh là hiện thân của văn hoá Tây Ban Nha, là người nghệ sĩ tài hoa, yêu tự do, lãng du mà đơn độc.
+ Câu thơ đầu gây ấn tượng mạnh về thính giác và thị giác: “những tiếng đàn bọt nước”. “Bọt nước” gợi lên hình ảnh âm thanh tiếng đàn trong trẻo nhưng mong manh, ngắn ngủi, dễ vỡ. Đó là tính dự báo về cuộc đời trắc trở sẽ chờ đón Lorca ở phía trước.
+ Câu thơ thứ hai “Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt” mở ra không gian văn hoá Tây Ban Nha. Màu “đỏ gắt” gợi lên hình ảnh đấu trường bò tót. Ẩn dụ cho bối cảnh chính trị ngột ngạt, căng thẳng, đẫm máu của Tây Ban Nha thời đó: đấu trường của cuộc đấu tranh giữa một bên là khát vọng dân chủ của nhân dân nói chung, của Lor-ca nói riêng với nền chính trị độc tài. Xét trong lĩnh vực nghệ thuật, đó là cuộc xung đột giữa khát vọng cách tân của nhà thơ với nền nghệ thuật già nua.
+ Câu thơ thứ ba với âm điệu của tiếng đàn “Li la – li la – li la” gợi nhiều liên tưởng. Đó là những từ ngữ mô phỏng âm thanh của tiếng đàn đang xô đẩy, va đập vào nhau nhưng đồng thời cũng là ngôn ngữ mang tên loài hoa Lila – loài hoa đặc trưng của xứ sở Tây Ban Cầm.
+ Ba câu cuối với hệ thống thi ảnh: “lang thang , miền đơn độc ; vầng trăng chếnh choáng, yên ngựa mỏi mòn” đã gợi lên chất lãng tử, phóng đãng, cuồng say của Lorca. Trong thế giới ấy ta thấy Lorca là người nghệ sĩ lãng du, đơn độc.
b. Khổ thơ thứ hai, Thanh Thảo đã dựng lại phút giây bi phẫn của Lorca trước nòng súng quân thù:
Tây Ban Nha
hát nghêu ngao
bỗng kinh hoàng
áo choàng bê bết đỏ
Lorca bị điệu về bãi bắn
chàng đi như¬ ngư¬ời mộng du
– Năm 1936, Lorca bị hạ sát bởi bọn phát xít hèn hạ. Diễn tả khoảnh khắc ấy, Thanh Thảo cũng đã dựng nên bầu không gian kinh hoàng bởi những ấn tượng chết chóc. Thủ pháp nghệ thuật đối lập giữa lạc quan, yêu đời “hát nghêu ngao” và sự thật phũ phàng “áo choàng bê bết đỏ” đã làm nên một đoạn thơ ấn tượng về sự hi sinh bi tráng của người chiến sĩ Lorca.
– “Bỗng kinh hoàng” – đặc tả trạng thái bất ngờ, sửng sốt trước cái chết gây chấn động Tây Ban Nha và thế giới. “Áo choàng bê bết đỏ” là hình ảnh hoán dụ để chỉ cái chết của Lorca. Đây là số phận oan khuất của Lorca.
– Hai câu thơ tạo nên sự đối lập rất đặc sắc: “Lorca bị điệu về bãi bắn” là hình ảnh bạo lực kinh hoàng nhưng Lorca vẫn bước đi những bước chân lãng tử: “Chàng đi như người mộng du”. Đó chính là bước chân đã làm nên lịch sử, bước chân vào thế giới của sự bất tử.
c. Sáu câu thơ tiếp theo, nhà thơ tập trung ngòi bút của mình để miêu tả tiếng đàn. Tiếng đàn là thân phận của Lor-ca, cũng là thân phận của nghệ thuật nói chung trong một thực tại mà cái ác ngự trị:
tiếng ghi-ta nâu
bầu trời con gái ấy
tiếng ghi-ta lá xanh biết mấy
tiếng ghi-ta tròn bọt nư¬ớc vỡ tan
tiếng ghi -ta ròng ròng
máu chảy
+ Nghệ thuật điệp ngữ “Tiếng ghi ta” được lặp đi lặp lại bốn lần. Khi thì tiếng ghi ta nâu: thính giác biến thành thị giác “màu nâu”. Đó là màu của cây đàn, của ý nghĩ, màu của đất đai. Màu của suy tư về người yêu với bầu trời cao rộng trong đó có cô gái Ana Maria đáng yêu thủy chung chờ đợi. Đó là điệu Slow trong bản nhạc.
+ Từ điệu slow, Thanh Thảo chuyển hướng qua điệu Blue với “Tiếng ghi ta lá xanh”: màu xanh sắc lá gợi vẻ tươi non là màu của sự sống. Màu xanh của tiếng đàn còn có nghĩa nữa là ngợi ca cuộc đời và tuổi thanh xuân tươi đẹp của người nghệ sĩ đa tài. Hai từ “biết mấy” – Thanh Thảo đã thốt lên sự nuối tiếc, ngậm ngùi cho một vẻ đẹp nghệ thuật đang bị phá huỷ.
+ Vẫn bằng nghệ thuật chuyển đổi cảm giác từ thính giác qua thị giác nhà thơ liên tưởng đến “tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan”. Điệu SlowRock đã chen vào đây để tiết tấu âm nhạc bắt đầu nhanh lên. “Tròn bọt nước” gợi nên những âm thanh lăn tăn, sinh sôi nảy nở không ngừng, những âm thanh này vừa hình thành đã vỡ ra để bao âm thanh khác tiếp nối. Âm thanh “bọt nước” ấy mang hình dáng của số phận mong manh dễ vỡ và đó chính là số phận của người chiến sĩ chống bọn độc tài phát xít Franco. Hai tiếng “vỡ tan” hiện thực hoá cái chết của Lorca đầy xót thương ai oán.
+ Câu thơ tiếp theo “tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy” gợi nhiều ấn tượng. Âm thanh được cảm nhận bằng thị giác tạo cảm giác mạnh. Điệu Rock đã nổi lên đầy cao trào. Âm thanh tuôn chảy “ròng ròng” gây ấn tượng mãnh liệt. Tiếng đàn như một cơ thể, có sinh mệnh, có trái tim, biết quặn đau, biết chảy máu. Khoảnh khắc Lorca bị hành hình thật khủng khiếp “ròng ròng máu chảy” và trong phút giây ấy tiếng ghi ta cũng uất nghẹn cũng khóc ca dồn dập, nghẹn ngào như từng tiếng nấc, như nỗi uất xót trào lên. Giống như tiếng đàn của nàng Kiều đã đớn đau đến rỏ máu:
Một cung gió thảm mây sầu
Bốn dây nhỏ máu năm đầu ngón tay
3. Nghệ thuật: Thành công của đoạn thơ trên chính là nhờ vào một số thủ pháp nghệ thuật: câu thơ không viết hoa đầu dòng tạo cảm xúc liền mạch; ngôn ngữ giàu hình ảnh (tượng trưng siêu thực). Hình tượng thơ có sự song hành và chuyển hoá lẫn nhau giữa ba hệ thống hình ảnh: Tây Ban Nha, Lor-ca và tiếng đàn. Lời thơ giàu nhạc tính với việc dùng những từ láy, điệp từ, điệp ngữ, chuỗi từ tượng thanh mô phỏng tiếng đàn. Sử dụng nhiều biện pháp nghệ thuật có hiệu quả: đối lập, nhân hoá, ẩn dụ chuyển đổi cảm giác, …
III. KẾT BÀI
(Tự kết bài)
PHAN DANH HIẾU – Giáo viên Ngữ văn
