Thầy Lê Văn Hồng – giáo viên tổ trưởng tô Ngữ Văn Trường THPT Tháp Mười tỉnh Đồng Tháp chia sẻ cho học sinh định hướng ôn tập môn Ngữ Văn THPT Quốc Gia năm 2015.
Từ phân tích về đề thi minh họa môn Ngữ văn kỳ thi THPT quốc gia thầy Lê Hồng Phong đưa ra một số lưu ý về cách ôn thi môn Ngữ Văn như sau:
Một chút thay đổi trong chia điểm số
Theo thầy Lê Văn Hồng, cấu trúc đề minh họa môn Ngữ văn có một chút thay đổi so với đề thi tốt nghiệp THPT và tuyển sinh ĐH, CĐ những năm trước đây.
Cụ thể, phần 1: Đọc hiểu (3 điểm), tăng 1 điểm, gồm 2 văn bản (văn bản nhật dụng và văn bản văn học). Tuy văn bản nhật dụng thường yêu cầu tìm thông tin có ngay trong văn bản và vận dụng vào thực tế bản thân, nhưng văn bản khá dài, nên học sinh cần bình tĩnh khi đọc đề.
Với văn bản văn học, chỉ hỏi đơn giản về chủ đề, phong cách, phương thức biểu đạt, biện pháp tu từ, giá trị tư tưởng …, nhưng lại là một văn bản lạ nên học sinh phải hết sức lưu ý.
Hơn nữa, đề minh họa còn giúp cho cả thầy và trò có một tâm lý thoải mái trong suốt quá trình ôn tập trước mắt.
Phần 2: Làm văn (7 điểm) gồm 2 câu. Câu Nghị luận xã hội đã quá quen thuộc, thường là chỉ hỏi các vấn đề xã hội cập nhật. Tuy nhiên, trong đề thi minh họa, vấn đề được đưa ra là một vấn đề tổng hợp (ý kiến về nghề nghiệp) chứ không cụ thể là nghị luận về tư tưởng đạo lý hay một hiện tượng đời sống…
Câu Nghị luận văn học: 4 điểm giảm 1 điểm so với mọi năm. Đề mới nhìn qua thấy có vẻ khó vì có thể hỏi 2 tác phẩm, 2 đoạn thơ, 2 đoạn văn, 2 nhân vật khác nhau, 2 nhận định… Nhưng đối với câu nghị luận văn học nâng cao này, học sinh cũng đã thấy xuất hiện trong đề thi ĐH các năm trước. Nếu được các thầy/cô luyện kỹ cách làm bài so sánh, học sinh không khó để đạt điểm trung bình, nhưng cũng sẽ rất khó để đạt được mức 3 điểm trở lên.
Về nội dung kiến thức, theo thầy Lê Văn Hồng, đề thi theo đúng yêu cầu của Bộ GD&ĐT, nội dung thi nằm trong chương trình THPT, chủ yếu là chương trình lớp 12. Đề thi cũng đặt ra yêu cầu ở 2 mức độ cơ bản và nâng cao, tương tự đề thi tốt nghiệp THPT và tuyển sinh đại học, cao đẳng năm 2014.
Hướng dẫn chấm chi tiết hơn theo kiểu PISA
Thầy Lê Văn Hồng nhận định, hướng dẫn chấm đề thi minh họa không chấm theo định lượng như trước đây mà chấm chi tiết hơn theo kiểu PISA.
Theo đó, phần Đọc hiểu đưa ra 3 mức: đạt 100%, đạt 50% và 0 trong mỗi câu nhỏ.
Phần Làm văn, chú ý chấm theo những vấn đề cụ thể: Cấu trúc (0,5 điểm); Vấn đề cần nghị luận (0,5 điểm);
Chia vấn đề cần nghị luận thành các luận điểm phù hợp; các luận điểm được triển khai theo trình tự hợp lí, có sự liên kết chặt chẽ; sử dụng tốt các thao tác lập luận để triển khai các luận điểm (trong đó phải có thao tác giải thích, chứng minh, bình luận); biết kết hợp giữa nêu lí lẽ và đưa dẫn chứng; dẫn chứng phải lấy từ thực tiễn đời sống, cụ thể và sinh động (1,0 điểm cho nghị luận xã hội và 2,0 điểm cho nghị luận văn học);
Sáng tạo (0,5 điểm); chính tả, dùng từ, đặt câu (0,5 điểm).
Định hướng ôn tập và cách học ôn
Từ phân tích đề thi minh họa kỳ thi TPHT quốc gia môn Ngữ văn, thầy Lê Văn Hồng lưu ý:
Với câu 1: Học sinh cần lưu ý, ngữ liệu trong câu hỏi đọc – hiểu có thể được lấy ngoài nhưng gần gũi với học sinh hoặc trong hai tác phẩm và có thể là thơ, truyện ngắn, kịch, kí… đồng thời cũng chú trọng ngữ liệu SGK Văn 11 (phần quan trọng), Văn 12 phần đọc thêm, phần sách nâng cao
Ngoài cách trả lời các vấn đề như nêu nội dung văn bản, muốn đạt điểm cao cần phải nắm các công cụ để soi chiếu văn bản, đó là: Các biện pháp tu từ, các thao tác lập luận, các phương thức biểu đạt, các phong cách ngôn ngữ,…
Chú ý thêm phần phương tiện liên kết, xác định câu chủ đề của đoạn trích đọc, hiểu. Phần nâng cao trong Đọc hiểu là viết đoạn văn 5 – 7 dòng nêu suy nghĩ về vấn đề đặt ra trong văn bản…
Khi làm bài, thí sinh có thể chọn câu nào dễ làm trước nhưng phải theo nhóm của phần đọc hiểu văn xuôi hoặc phần đọc hiểu của thơ. Phải lưu ý đề thi ghi ký hiệu nào thì bài làm phải ghi giống ký hiệu của đề.
Câu 2: Mặc dù giữ nguyên tỉ trọng điểm, nhưng sự thay đổi này giúp phân loại thí sinh với yêu cầu cao hơn trong vấn đề nghị luận, đòi hỏi học sinh cần tổng hợp, tư duy và bày tỏ quan điểm cá nhân rõ nét.
Cần chú ý cả 3 dạng bài đã học: Nghị luận về một tư tưởng đạo lí; Nghị luận về một hiện tượng đời sống và Nghị luận về một vấn đề xã hội được rút ra từ tác phẩm văn học. Cần chú ý, dù đề ra ở phương diện tư tưởng đạo lý hay hiện tượng đời sống đều luôn hướng chúng ta đến lối sống tốt, sống hữu ích.
Tuy nhiên, như đã nói ở trên, trong đề thi minh họa, vấn đề được đưa ra là một vấn đề tổng hợp chứ không cụ thể là nghị luận về tư tưởng đạo lý hay một hiện tượng đời sống…
Học sinh trước khi bàn luận vấn đề xã hội phải phân tích được ý nghĩa câu chuyện (như kiểu Nghị luận về đoạn thơ, đoạn trích văn xuôi), sau đó trọng tâm đi vào bàn luận, phân tích, chứng minh vấn đề xã hội; đồng thời rút ra bài học nhận thức và hành động.
Phần dẫn chứng có thể lấy từ thực tế cuộc sống, trong lịch sử hoặc trong tác phẩm văn học, tránh đưa ra những dữ liệu chung chung, thiếu sức thuyết phục.
Câu 3: Đề thi minh họa giới hạn trong 2 tác phẩm thơ, nhưng để thi THPT quốc gia hoàn toàn có thể ra với thể loại khác với những yêu cầu khác.
Học sinh phải phải nắm vững kỹ năng lập dàn ý, tìm những luận điểm chính, phụ để đi vào trọng tâm, tránh viết lan man không định hướng. Đồng thời, cần tập trung nắm vững các công cụ tiếng Việt đã nói ở trên.
Các học sinh đang học lớp 12 phải nhanh chóng luyện tập kiểu đề này từ thơ đến văn xuôi, vì đề thi có thể ra hai đoạn văn xuôi ở hai tác phẩm khác nhau trong phần nghị luận văn học. Sau khi phân tích nội dung và nghệ thuật, cần chú ý bước so sánh nét tương đồng và dị biệt (có lí giải nguyên nhân) và bước đánh giá ý nghĩa vấn đề cần nghị luận
Ở dạng Nghị luận về 2 ý kiến (cùng 1 bài thơ, 1 truyện ngắn; 1 nhân vật hoặc 2 nhân vật…), học sinh phải có phần quan trọng nhất của thân bài là bước giải thích ý kiến (từng ý kiến, ý cả 2 ý kiến); bước phân tích nội dung và nghệ thuật để sáng tỏ ý kiến; bước bình luận ý kiến; bước đánh giá ý nghĩa vấn đề cần nghị luận.
